In de verhalenserie ’Zomerdromen’ vertellen smaakmakers over hun leven. Op een rood luchtkussen halen ze hun dromen dichtbij. Vandaag: Mpho Tutu, dochter van de Zuid-Afrikaanse Nobelprijswinnaar Desmond Tutu. Ze is priester. Maar sinds ze met een Nederlandse vrouw trouwde, is ze niet meer welkom in de kerk in haar vaderland.
We hebben het over een bijeenkomst in theater Carré in 2014, waar we allebei waren. Haar vader – bisschop Tutu – hield daar een toespraak. Ademloos luisterde een zaal vol medewerkers van goede doelen-organisaties naar zijn inspirerende verhaal. Op de eerste rij zat premier Mark Rutte. Tutu vroeg hem of het klopte dat hij vrijgezel is. Rutte knikte. Waarop Tutu de dames in de zaal vroeg ’hoe ze dit kunnen laten gebeuren’. Carré lachte, Rutte lachte, Tutu lachte. Een goede grap, vond iedereen.
Vier jaar later vertelt zijn dochter dat haar vader serieuzer was dan zijn publiek destijds dacht. „Hij gebruikte de opmerking naar Rutte natuurlijk om het ijs te breken, maar ik weet ook dat hij er oprecht van overtuigd is dat je met een partner naast je veel beter functioneert. Zelf zou hij nooit de bekende Nobelprijswinnaar zijn geworden zonder de steun van mijn moeder. Ze zijn echt een twee-eenheid. En al 63 jaar getrouwd.”
© Foto: Marcel Rob – Dochter Tutu
Samen sterk, hielden ze hun kinderen altijd voor. Of de partner van hun dochters een man of een vrouw zou zijn, maakte vader en moeder Tutu niet uit. De bisschop zette zich openlijk in voor rechten van homo’s. Hij uitte ook forse kritiek op ’zijn’ Anglicaanse kerk toen die zich keerde tegen homoseksuele relaties.
Hoogleraar
Zijn dochter Mpho, priester van de Anglicaanse kerk, trouwde in 2016 met Marceline van Furth, hoogleraar kindergeneeskunde en infectieziekten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Eerst was er een bruiloft in Oegstgeest – waar haar schoonfamilie woont – later volgde een feest met familie en vrienden in Zuid-Afrika. „We leerden elkaar tien jaar geleden kennen bij een bijeenkomst op de Nederlandse ambassade in Pretoria. Ze was daar voor een project van de Tutu-stichting, waarvoor we veel hebben samengewerkt.” Lachend: „Het
begon met zakelijke afspraken. Later werd het liefde.”
Ze hadden allebei een relatie achter de rug: Marceline was al moeder van een zoon en een dochter, Mpho heeft twee dochters. De oudste woont in Zuid-Afrika, de jongste woont bij hen in Amstelveen. Het geheim van hun relatie? „Natuurlijk vind ik Marceline sexy, maar het belangrijkste is dat we elkaar aanvullen en versterken. Zij is nogal van de cijfers en de feiten. Ze kan goed organiseren en leeft heel efficiënt. Daarbij kan ze zich soms in haar hoofd opsluiten. Ik voeg emoties en gevoelens toe aan haar leven. Ik ben spiritueel en creatief. Zij leert mij meer doelmatig te leven en stimuleert me om verder te komen. Zo helpen we elkaar om te groeien. Emotioneel én functioneel.”
Ze vertelt dat ze een paar keer per dag bidt en hoe belangrijk de Bijbel voor haar is als leidraad. Kortom: hoe haar leven is gekleurd door haar geloof. Is het dan niet lastig om te leven met een partner die daar niks mee heeft? „Dat valt mee. Gelukkig is mijn vrouw niet helemaal doof voor de rituelen van de kerk. Ze heeft gevoel voor het spirituele. En het meditatieve doet haar goed. Als ik ’s avonds bid, heeft zij een meditatief moment om haar hoofd leeg te maken. Ze noemt zich graag atheïst, maar ik denk stilletjes dat ze wel een beetje gelooft.”
Gerechtigheid
Thuis gaan geloof en een huwelijk van twee vrouwen prima samen, vertelt ze. Maar de Anglicaanse kerk in Zuid-Afrika wil er niks van weten. Sterker nog: nadat ze met een vrouw trouwde, was ze als priester niet langer welkom. „De Anglicaanse kerk in Zuid-Afrika is tegen huwelijken van partners van gelijke sekse. Daarom moest de bisschop daar mijn preeklicentie intrekken. Hij vroeg of ik langs kwam voor een gesprek. Nou, toen wist ik meteen wat er achter zat.” Ze was hem voor: „In plaats van af te wachten tot hij mijn licentie introk, heb ik er zelf afstand van gedaan. Maar hij was van goede wil, want hij zei dat het standpunt van de kerk tijdelijk zou zijn.”
Tijdelijk? „Ja, want de verwachting is dat de houding van de kerk op dit punt zal veranderen. Ze zullen inzien dat dit standpunt niet langer houdbaar is. Er komt gerechtigheid, maar de wielen die in die richting draaien, draaien langzaam.”
Protest
Geen protest? Geen rechtszaak? Ze komt toch uit een familie die een vuist weet te maken tegen halsstarrige instituten? Ze schudt het hoofd. „Ik voer wel protest, maar op mijn eigen manier. Ik schrijf erover, ik vertel erover en ik preek erover.” Daarbij sluit ze zich aan bij een tegenbeweging die allang op gang is, benadrukt ze. „Toen de kerk in Zuid-Afrika me liet vallen vanwege mijn huwelijk, kreeg ik veel steun van kerkgangers en collega’s daar. Die solidariteit is een signaal van veranderingen aan de basis. Daar hoop en vertrouw ik op. Want het komt echt goed.” Trouwens, ze heeft de Zuid-Afrikaanse geloofsbroeders niet nodig om te preken, zegt ze. „In Amerika kan ik gewoon als priester op de kansel staan. Daar is mijn relatie geen belemmering.”
Nee, bij haar geen woede of gebalde vuist vanwege haar beroepsverbod. Maar pijn is er wel. „Het geloof is een belangrijk deel van mijn leven. Net zoals mijn liefde dat is. Als regels van de kerk die liefde ontkennen, voel je je afgewezen. Je kunt toch niet begrijpen dat de God van de liefde een kerk heeft die mijn liefde afwijst?”
Seks
Wat haar vooral dwars zit, is de beperkte visie van de kerk, vertelt ze. „Als het om heteroseksuele relaties gaat, praten kerkleiders over een liefdevol verbond tussen twee mensen, die samen een gezin stichten. Praten ze over homoseksuele relaties, zien ze seks als belangrijkste reden voor mensen om samen te komen. Terwijl het daar volgens mij net zo goed om liefde gaat. Want de behoefte aan liefde en bevestiging is voor iedereen hetzelfde. Homo’s en hetero’s hebben allebei behoefte aan iemand naast je die je steunt en die er altijd voor je is.”
Vergeven
Toch mag de pijn hierover haar leven niet beheersen, vindt ze. Haar aanpak? De bedenkers van die onbegrepen regels vergeven. Zoals vergeving voor haar vader het kernwoord was bij zijn werk voor de waarheidscommissie, na de afschaffing van de apartheid. Slachtoffers en daders van het apartheidsregime vertelden daar hun verhalen, wat de sleutel was om samen verder te kunnen. Inmiddels schreven vader en dochter Tutu samen een boek over vergeving. De kern: vergeven is een cadeau aan jezelf. „In ’vergeven’ zit het woord geven. Dat is niet voor niets. Vergeving is een cadeau aan een ander, maar vooral een cadeau aan jezelf. Door te vergeven laat je oude pijn los en zet je de deur open om na boosheid weer gelukkig te zijn.”
„Vergeven betekent niet dat je ontkent dat er pijnlijke dingen zijn gebeurd of dat je die verzacht”, onderstreept ze. „Maar wie vergeeft, kiest er voor om het heden niet door het verleden te laten overschaduwen. Zo laat je negativiteit van voorheen niet toe om vat te hebben op je leven van nu.”
De kracht van vergeving is net zo goed van belang voor wereldproblemen als voor ons leven thuis, legt ze uit. „Als leiders niet in staat zijn om te vergeven, gaat de cirkel van haat en geweld maar door. Dan volgt na iedere bom weer een volgende aanslag. In je eigen kring werkt het volgens hetzelfde principe: als je partner, je kind of je collega je pijn doet zonder dat recht te zetten, krop je die pijn op. Zo wordt je bestaan steeds wat donkerder. Vergelijk het maar met een raam dat steeds smeriger wordt. Door te vergeven laat je het verdriet los en kijk je weer door een schone ruit.”
Makkelijk is dat niet, beseft ze. „Maar het helpt al als je iets in je hoofd kunt vergeven, zonder dat de ander het weet.”
Gay Pride
Ze zei het al: ze voert haar protest tegen de ongelijkheid op haar eigen manier. Prekend en sprekend. Zo was ze vorig jaar als spreker te gast bij Gay Pride in Amsterdam. „Een fantastisch evenement”, vindt ze. „Het leuke is dat homoseksualiteit daar niet als probleem maar als iets positiefs wordt afgeschilderd. Je mag zijn zoals je bent, is de boodschap. De verbondenheid en het feestelijke karakter spraken me erg aan.”
Met haar vrouw en dochter woont ze in Amstelveen, maar ze staat nog altijd met één been in Zuid-Afrika. „Mijn oudste dochter woont er, mijn ouders wonen er, mijn vrouw heeft er nog projecten lopen en ik heb een huis in Kaapstad. Voorzichtig maken we plannen om daar na ons pensioen te gaan wonen.”
Genoeg te doen, schetst ze. „Als kind droomde ik ervan om de wereld te verbeteren. Ik wilde brandweervrouw worden om anderen te redden. En ik wilde ballerina worden om anderen te vermaken. Maar de behoefte om anderen te helpen was uiteindelijk groter. Nu vul ik dat op mijn eigen manier in. Ik schilder, ik schrijf en ik preek.”
Dan vertelt ze over haar ultieme drijfveer: „Toen mijn oudste dochter werd geboren, dacht ik: deze wereld is niet goed genoeg voor mijn kind, daar moet ik écht wat aan doen.”
Nu zijn we 21 jaar verder. Heeft het geholpen? „Het zijn kleine stapjes. Maar ze gaan allemaal in de goede richting.”
Na het eten vraagt de fotograaf haar om te poseren naast het restaurant. Ze loopt zonder te bidden van de tafel. „Je moet God ook niet overbelasten.”
Bron: Noordhollands Dagblad 27-07-2018